2016/06/02، 09:04 PM
عملکرد قهوه خانه از گذشته تا امروز :
![[تصویر: 5_2_.jpg]](http://s7.picofile.com/file/8247909550/5_2_.jpg)
پس از شکل گیری محله ها و بازارها در کنار مجموعه ای از واحدهای صنفی ، نیاز به احداث قهوه خانه نیز ملموس شد و تقریبا در هر محله ای قهوه خانه ای بزرگ یا کوچک به فرا خور امکانات آن محل راه اندازی شد که در ابتدای امر محلی برای خوش گذرانی قشرهای مرفه جامعه بود ، اما با جا افتادن آن در بین طبقات متوسط جامعه بخصوص صاحبان مشاغل آزاد به آن روی آوردند و در اینجا بود که بعضی از قهوه خانه ها به صنف و گروه خاصی اختصاص و هر کدام از آنها پاتوق قشر خاصی از جامعه شد. این نهاد به مرور زمان همراه با زور خانه به عنوان مکانهایی جهت تقویت روحیه ملی و مذهبی مردم نقش موثری را ایفا کردند حتی تصاویری از پهلوانان به عنوان بزرگداشت آیین جوانمردی بر دیوار قهوه خانه ها نقش بست. قشرهای مختلف مردم پس از فراغت از کار روزانه و در اوقات بیکاری در قهوه خانه ها جمع شده و ساعت ها وقت خود را به تبادل نظر در امور اجتماعی ، اقتصادی و سیاسی می پرداختند، آنها رفتارهای خانوادگی ، محلی و مسائل مادی خود را در آن نشستهای دوستانه مطرح و حل می کردند.
به هنگام عزاداری و روضه خوانی بویژه در ایام دهه محرم و اربعین به مکان گرد همایی تبدیل می شد . نقالان و قصه گویان که تا قبل از تشکیل قهوه خانه در فضا های عمو می و گذرگا هها ی پر رفت و آمد معرکه می گرفتند پایگاه منا سب و ثابتی برای نقالی یافتند. این امر از اواسط دوره قاجار به صورت برنامه رایج و پر خواهنده قهوه خانه ها در آمد. مطالب مورد نقل نیز به فرا خور درک و دانش مستمعان از قهوه خانه ای به قهوه خانه دیگر متفاوت بود.
البته با توسعه روابط فرهنگی و تجاری ایران با کشور های اروپای و گسترش وسایل سمعی –بصری و بویژه ورود رادیو و تلویزیون به قهوه خانه ها ، این نهاد اجتماعی اعتبار خود را به مرور زمان از دست داد و بتدریج به عنوان محلی برای نوشیدن چای خوردن صبحانه و نا هار رو رفع خستگی شکل گرفت . گا هی هم برخی اوباش در آن مکان موجبات شلوغی را فرا هم می آوردند و بر همین ا ساس بود که کنت دو مونت فرت ، رئیس اداره پلیس ایران قانونی را برای انتظام امور قهوه خانه ها وضع کرد قریب به این مضمون : هر کس که اسباب نزاع را فراهم کند از 48 ساعت تا یک ماه حبس شود و از یک تا ده تومان جریمه از وی اخذ شود . اگر صاحب دکان هم در وضع منازعه فورا به مامور پلیس اطلاع ندهد و منازعه را ابقا کند، او نیز شریک جریمه حبس بوده ودر مدت محبوسیت قهوه خانه بسته خوا هد شد.
قهوه خانه ها در اوضاع و احوال ایران نقش موثری داشته و اقشار مختلف در این مراکز دور هم جمع شده و به تصمیم گیری پیرامون حوادث جاری می پرداخته اند. فراموش نکرده ایم پس از انعقاد قرار داد انحصار کشت و بازرگانی دخانیات به انگلستان و استفتای مردم از آیت الله میرزای شیرازی در زمینه تکلیف شرعی استعمال قلیان ، در آن هنگام که حکم آن بزرگوار مبنی بر تحریم استعمال توتون و تنباکو صادر شد ، قهوه خانه ها هم همگام با دیگر اقشار مردم قلیان ها را شکسته و به خیابانها ریختند و در مقابل این حکم سر تعظیم فرود آوردند.
پس از شکل گیری محله ها و بازارها در کنار مجموعه ای از واحدهای صنفی ، نیاز به احداث قهوه خانه نیز ملموس شد و تقریبا در هر محله ای قهوه خانه ای بزرگ یا کوچک به فرا خور امکانات آن محل راه اندازی شد که در ابتدای امر محلی برای خوش گذرانی قشرهای مرفه جامعه بود ، اما با جا افتادن آن در بین طبقات متوسط جامعه بخصوص صاحبان مشاغل آزاد به آن روی آوردند و در اینجا بود که بعضی از قهوه خانه ها به صنف و گروه خاصی اختصاص و هر کدام از آنها پاتوق قشر خاصی از جامعه شد. این نهاد به مرور زمان همراه با زور خانه به عنوان مکانهایی جهت تقویت روحیه ملی و مذهبی مردم نقش موثری را ایفا کردند حتی تصاویری از پهلوانان به عنوان بزرگداشت آیین جوانمردی بر دیوار قهوه خانه ها نقش بست. قشرهای مختلف مردم پس از فراغت از کار روزانه و در اوقات بیکاری در قهوه خانه ها جمع شده و ساعت ها وقت خود را به تبادل نظر در امور اجتماعی ، اقتصادی و سیاسی می پرداختند، آنها رفتارهای خانوادگی ، محلی و مسائل مادی خود را در آن نشستهای دوستانه مطرح و حل می کردند.
به هنگام عزاداری و روضه خوانی بویژه در ایام دهه محرم و اربعین به مکان گرد همایی تبدیل می شد . نقالان و قصه گویان که تا قبل از تشکیل قهوه خانه در فضا های عمو می و گذرگا هها ی پر رفت و آمد معرکه می گرفتند پایگاه منا سب و ثابتی برای نقالی یافتند. این امر از اواسط دوره قاجار به صورت برنامه رایج و پر خواهنده قهوه خانه ها در آمد. مطالب مورد نقل نیز به فرا خور درک و دانش مستمعان از قهوه خانه ای به قهوه خانه دیگر متفاوت بود.
البته با توسعه روابط فرهنگی و تجاری ایران با کشور های اروپای و گسترش وسایل سمعی –بصری و بویژه ورود رادیو و تلویزیون به قهوه خانه ها ، این نهاد اجتماعی اعتبار خود را به مرور زمان از دست داد و بتدریج به عنوان محلی برای نوشیدن چای خوردن صبحانه و نا هار رو رفع خستگی شکل گرفت . گا هی هم برخی اوباش در آن مکان موجبات شلوغی را فرا هم می آوردند و بر همین ا ساس بود که کنت دو مونت فرت ، رئیس اداره پلیس ایران قانونی را برای انتظام امور قهوه خانه ها وضع کرد قریب به این مضمون : هر کس که اسباب نزاع را فراهم کند از 48 ساعت تا یک ماه حبس شود و از یک تا ده تومان جریمه از وی اخذ شود . اگر صاحب دکان هم در وضع منازعه فورا به مامور پلیس اطلاع ندهد و منازعه را ابقا کند، او نیز شریک جریمه حبس بوده ودر مدت محبوسیت قهوه خانه بسته خوا هد شد.
قهوه خانه ها در اوضاع و احوال ایران نقش موثری داشته و اقشار مختلف در این مراکز دور هم جمع شده و به تصمیم گیری پیرامون حوادث جاری می پرداخته اند. فراموش نکرده ایم پس از انعقاد قرار داد انحصار کشت و بازرگانی دخانیات به انگلستان و استفتای مردم از آیت الله میرزای شیرازی در زمینه تکلیف شرعی استعمال قلیان ، در آن هنگام که حکم آن بزرگوار مبنی بر تحریم استعمال توتون و تنباکو صادر شد ، قهوه خانه ها هم همگام با دیگر اقشار مردم قلیان ها را شکسته و به خیابانها ریختند و در مقابل این حکم سر تعظیم فرود آوردند.